Freakonomics

Özet

Yazar Steven Levitt, gazeteci Stephen Dubner ile birlikte, ekonomik teorilerin sosyal konuları analiz etmek için nasıl kullanılabileceğini gösteriyor. Freakonomics içindeki altı denemeden her biri, sumo güreşçilerinin hile yapmasından uyuşturucu çetelerinin ekonomik organizasyonuna kadar farklı bir teori veya sosyal konuyu inceliyor. Bu süreçte "Bazı öğretmenler neden test sonuçlarında hile yapar?" ve "Ebeveynler gerçekten bir çocuğun hayattaki başarısına etki eder mi?" gibi bir dizi soruyu ele alıyor. Yazar, bir dizi hikaye ve vaka çalışması kullanarak, ekonomi biliminin temelinde, insanların nasıl davrandığını ve istediklerini nasıl elde ettiklerinin incelenmesi olduğunu gösteriyor.

Özet

İnsanlar genellikle teşvikler temelinde kararlar alır, bunlar "insanları daha çok iyi bir şey yapmaya veya kötü bir şeyi daha az yapmaya teşvik eden bir araçtır." Yazar, üç tür teşvik tanımlar:

1. Ekonomik: zenginliğinizi artırmak için bir şey yapma
2. Sosyal: başkalarının sizi nasıl algıladığını etkilemek için bir şey yapma
3. Ahlaki: doğru ve yanlış anlayışınız nedeniyle bir şey yapma

Sonuç olarak, birçok planın davranışı etkilemek için farklı türde teşvikleri birleştirdiğini belirtir. Yazar, teşviklerin nasıl çalıştığını anlamak için hile yapma örneklerine bakar.

Chicago'nun devlet okullarında, yıllık standartlaştırılmış test sonuçları öğretmen maaşlarını ve terfilerini, aynı zamanda tüm okulun görünümünü belirler.Öğretmenlerin test sonuçlarında hile yapmak için açık bir ekonomik teşviki vardır ve bazı yıllarda bunların yüzde beşi kadarı bunu yapar.

Sumo güreşi dünyasında, bir güreşçinin sıralaması hayatının her yönünü belirler. Sıralamalar, iki aylık turnuvalardaki galibiyet sayısına göre belirlenir. Araştırmalar, 15 tur süren bir turnuvada, 7-7'lik bir skora sahip olan güreşçilerin olağandışı bir şekilde son maçlarını kazanarak ilerlediklerini bulmuştur. Yazar, ekonomik teşviklerin söz konusu olabileceğini öne sürer, çünkü daha yüksek sıralamadaki güreşçiler, aksi takdirde ilerlemeyecek olan bir rakibi lehine bir maçı atmak için rüşvet alabilirler. Ancak, kazanma veya kaybetme için bahislerin yüksek olduğu sıkı bir sumo topluluğunda, daha yüksek sıralamadaki güreşçilerin sıralamada geriye düşme riski olanları yardım etmek için güçlü ahlaki ve sosyal teşvikler de vardır.

Bilgi asimetrisi

Bir kişi veya grubun diğerinden daha fazla bilgiye sahip olduğu durum, bilgi asimetrisi durumudur. Kitap, bu kavramı Ku Klux Klan ve modern emlak acentelerine bakarak inceler. Bir asırdan fazla bir süre boyunca KKK, ırkçı ideolojinin güçlü bir savunucusu olmuştur. Grup, şifreler ve gizli tokalaşmalar gibi bilgi asimetrisini kullanarak gizem ve korku imajını sürdürmüştür. 1940'larda Stetson Kennedy adında bir gazeteci, grubu sızdırdı ve sırlarını popüler bir radyo programında açıkladı.Bu, gizemi alaya çevirmeye yardımcı oldu ve KKK üyeliği dramatik bir şekilde düştü.

Emlak acenteleri bilgi asimetrisinden kar elde eder. Konut piyasası hakkında çok şey bilirler ve birbirleriyle iletişim kurmak için kod kelimeler kullanırlar. Piyasada bir sorun olduğuna dair ipucu verebilirler, böylece sahiplerin daha hızlı satmasını sağlarlar; veya, bir listelemede kodlu dil kullanarak diğer acentelere bilgi aktarabilirler.

Uyuşturucu işi

Yazar, Black Gangster Disciple Nation adlı bir çetenin örneğini kullanarak Amerika Birleşik Devletleri'ndeki crack salgınının tarihini inceler, hiyerarşisini ve karların nasıl dağıtıldığını açıklar. Yaygın inanışın aksine, herkes uyuşturucu satışından zengin olmaz. Aksine, çeteler McDonald's gibi şirketlere çok benzer, sıkı bir hiyerarşi ve kar dağıtımının yakın kontrolü vardır. Üst düzey patron, J.T. adında bir satıcı, yılda 100.000 dolardan fazla kazanıyordu. Onun 'çalışanları,' hayatlarını sokaklarda satış yaparak riske atan ayak askerleri, çok az kazanıyordu. Ancak, ayak askerleri, bir gün onlar da zengin ve güçlü olabilecekleri umuduyla bu riski almaya istekliydiler. Levitt buna "kazananın her şeyi aldığı" bir işgücü piyasası der.

Kürtaj ve suç

Yazar, 1990'larda Amerika'daki suç oranındaki belirgin düşüşü açıklayabilecek sekiz hipoteze bakar, örneğin yeni polis stratejileri, yeni silah kontrol yasaları ve idam cezasının rolü.Ancak, bu hipotezlerin hiçbiri verilerle kanıtlanamaz. Bunun yerine, yazar, suç oranındaki düşüşün temel nedenlerinin artan hapis oranı, daha fazla polis memuru ve kürtajın yasallaşması olduğu sonucuna varır.

1973 Roe v. Wade davası, Amerika Birleşik Devletleri'nde kürtajı yasallaştırdıktan sonra, birçok kadın yoksul topluluklarda istenmeyen hamilelikleri sonlandırdı. İstenmeyen çocukların yetişkin suçlular olma olasılığı yüksektir. Roe v. Wade'in suç istatistiklerine etkisi, bu tür çocukların yirmili yaşlarına girdiği 1990'ların ortalarında görülür.

Ebeveynlerin etkisi

Bir çocuğun gelişiminde doğa mı yoksa yetiştirme mi daha önemlidir? Yazar, rol oynayabilecek 16 farklı faktörü, Early Child Longitudinal Study'den 20.000'den fazla öğrenci üzerindeki verileri kullanarak analiz eder. En önemli faktörlerin ebeveynlerin sosyoekonomik durumu, eğitim seviyesi ve çocuğu sahip oldukları yaş olduğu sonucuna varır. Bunlar, her gece çocuğa kitap okuma gibi davranışlarla veya Head Start gibi programlarla değiştirilemeyen sabit faktörlerdir.

İsimlerin etkisi

Bir çocuğa verilen isim, uzun vadeli beklentilerini etkiler mi? Yazar, ırksal olarak belirgin bir ismin bir çocuğun başarısını nasıl değiştirebileceğine bakar.Bir çalışmada, stereotipik olarak siyah bir isim olan DeShawn Williams'ın, özgeçmişleri aksi takdirde aynı olan Jake Williams adlı bir kişiye kıyasla iş görüşmesi alma olasılığı çok daha düşüktü. Bu çalışma, siyah isimler yerine görünüşte beyaz isimler seçmenin, stereotipleri pekiştirdiğini ve siyah-beyaz başarı uçurumunu sürdürdüğünü öne sürmektedir.

Sonuç

Freakonomics, insanların neden hile yaptığını ve isimlerin neden önemli olduğunu da içeren, ekonomi dışındaki yollarla kültürü nasıl etkilediği konusunda teşvikler, bilgi asimetrisi ve diğer ekonomik teorileri gösterir. Ancak, kitabın sonunda, yazar istatistiksel verilerin her zaman insanların nasıl davrandığını açıklamadığını belirtir. İki çocuğu tanımlar: İlk çocuk, kötü bir babayla yoksul bir siyah toplulukta büyüdü; ikinci çocuk sevgi dolu üst sınıf bir beyaz toplulukta büyüdü. Verilere dayalı beklentilerin aksine, ilk çocuk çok başarılı oldu ve ünlü Harvard ekonomisti Roland Fryer oldu. İkinci çocuk ise "Unabomber olan Ted Kaczynski oldu."